Osmanlı da Ünvanlar

Konu: Osmanlı da Ünvanlar Çarş. Eyl. 17, 2008 10:25 am

Osmanlı da Ünvanlar

ADLİ
: "Adil". II. Bayezid, III. Mehmed ve II. Mahmud'a verilmiştir.
AĞA
: "Komutan". Ordudaki kıdemli görevlilere, Yeniçeri a ası ve Kızlar a ası gibi saray korumalarına verilmiştir.
AHRETLİK
: "Manevi evlat". Dürrüşehvar'a verilmiştir.
AK BAŞLI
: "Ak başlıklı". Aktimur'a verilmiştir.
ALP
: "Kahraman asker". Daha çok ilk dönemde kullanılmakla beraber kabilevi yapılanma sona erdi i dönemde de kullanılmaya devam edilmiştir.
AMCAZADE
: Amca çocu u.
ARSLAN
: "Arslan veya Arslan yürekli".
AVCI
: IV. Mehmed'e verilmiştir. Hayatındaki en önde gelen u raşısı idi. Edirne civarında kendisini bu iptilaya kaptırmıştı.
BAHİR
: "Denizci"
BAHTİ
: "Talihli". I. Ahmed'e verilmiş ve onun tarafından şiirlerinde maslah olarak kullanılmıştır.
BAŞ
:"Lider", "Başkan". Baş-Çuhadar" veya "Kapıcı-başı" gibi genellikle di er ünvanlarla beraber kullanılmıştır.
BEDROS
: "Kurnaz". Genel bir Ermeni adıdır ve güya II. Abdülhamid'in yüz hatları itibariyle Ermeniler'e benzedi ini ima için ona verilmiştir. Wittlin'in anlattı ı bir hikayeye göre, Abdülhamid'in babası I. Abdülmecid de il, Abdülhamid'in annesiyle gizli aşk hayatı yaşamayı başaran bir Ermeni'dir. Abdülhamid'in annesi Trimüjgan'ın muhtemelen Ermeni olması daha kolay anlaşılır bir açıklamadır.
BEY
: "Efendi", "Şehzade". Zamanla bu ünvan de erini kaybetti ve daha ziyade İngilizce'deki esquire gibi nezaket ünvanı haline geldi.
BEYCEĞİZ
: "Küçük Şehzade"
BEYLERBEYİ
: "Bölge Valisi". Büyük eyaletlerin idarecisine verilmiştir.
BEYZADE
: "Şehzade o lu". Padişahların kızlarının o ullarına verilen ünvandır. İlk dönemlerdeki "Sultanzade" ünvanının yerini almıştır.
BIYIKLI
: "Sakallı"
BOŞNAK
: "Bosnalı"
CEDDÜ'L OSMAN
"Osmanlıların Babası".Süleyman Şah'a verilmiştir.
CEMCA
: "Cemşid gibi güçlü". Sultan için Do u dillerinde kullanılan bir ünvan.
CİHANDAR
: "Dünyanın Efendisi". III. Selim'e verilmiştir.
CİVAN
: "Genç". 2138/ Mehmed'e verilmiştir.
ÇAKIRCI
: "Şahinci"
ÇAVUŞ
: "Rütbeli Er", "Haberci"
ÇELEBİ
: "Beyefendi". "Kibar Efendi", "Genç Efendi". II. Mehmed dönemine kadar padişah o ullarına verilen ünvandır. Ayrıca I. Mehmed'e de özellikle verilmiştir.
ÇELEBİ SULTAN
: "Kibar-Şehzade". 1594 yılına kadar sancak valisi olan padişah o ullarına verilmiş olan ünvandır.
ÇUHADAR
: "Kahya".
DAMAD-I ŞEHRİYARI
: "Padişah Damadı". Padişahların kızlarıyla evlenenlere verilen ünvandır. Ancak bu sadece babasının saltanatı döneminde evlenen kızların kocalarına uygulanmıştır. Ayrıca aynı isimlerdeki birkaç veziri seçmek için de bu ünvan kullanılmıştır.
DAYE
: "Süt Anne"
DEFTERDAR
: "Hazineci"
DELİ
: I. Mustafa ve İbrahim'e verilmiştir.
DİVİTDAR
"Yazma kutusunu taşıyan"
DOĞANCI
: "Do an yakalayıcısı"
DÜZME(CE)
: "Sahte". Kendi adına çıkan isyan döneminde ve aslı konusundaki şüpheye ifade etmek üzere Mustafa'ya verilmiş ünvandır.
EBU'L FETH
: "Fethin babası". II. Mehmed'e verilmiştir.
EFENDİ
: I. Abdülmecid döneminden itibaren padişah o ullarına verilen ünvandır. Ayrıca tarikat üyeleri arasında da bir dereceyi gösteren tabirdir.
EĞRİ
: "E ri-bü rü". Topal olan Cihangir'e verilmiştir.
EĞRİ FATİHİ
: III. Mehmed'e verilmiştir.
EMİR
: "İdareci", "Şehzade". Yarı ba ımsız idareciler için kullanılmıştır. Ayrıca Selçıklulara ba ımlı oldu u süre zarfında I. Osman için kullanılmıştır. 1402-1413 arasındaki Fetret Devri esnasında I. Bayezid'in o ullarından birinin açık şekilde üstün idareci olmadı ını göstermek için yeniden kullanılmıştır.
EMİRÜ'L MÜ'MİNİN
: "Müslümanların İdarecisi". Halifeye verilen isimlerden biri olup I. Selim'in Mısır seferinden sonra Osmanlı padişahlarına da verilmiştir.
ENİŞTE
: "Kızkardeşin kocası"
FAHREDDİN
: "Dinin ö üncü". I. Osman'a verilmiştir.
FATİH
: İstanbul'u fethinden dolayı II. Mehmed'e verilmiştir.
FATİH-İ BAĞDAT
: "Ba dat'ı fetheden" IV. Murad'a verilmiştir.
FRENK
: Frank. Başlangıçta Fransa'dan gelenler için kullanılmışken oldukça genişletilerek herhangi bir Avrupa ülkesi için de kullanılmıştır.
GAZİ
: Daru'l Harbde savaşan kişilere ve Hristiyanlara karşı alınmış zaferlerdeki askerlere verilen ünvandır. Özellikle de O. Osman, Orhan, I. Murad, I. Bayezid, II. Mehmet ve IV. Murad için kullanılmıştır.
GENÇ
: II. Osman'a verilen isimdir.
GÖZDE
: Padişahın cariyeleri için kullanılmıştır.
GÜLEÇ
: "Neşeli"
GÜREŞÇİ
: Güçlü oldu u için I. Mehmed'e verilmiştir. "Güreşçi" mi "Kürüşçü" mü oldu u şeklinde bir şüphe var ise de, do ru şekli "Güreşçi" şeklindeki Padişah için kullanımıdır.
GÜVEY
: "Damad"
GÜZELCE
: "Yakışıklı"
HACE, HACİ
: "Hacı". Hace kadınlar için, Hacı erkekler için kullanılna formudur. Mekke'de Hac görevini tamamlayan kişiye verilen ünvandır.
HADİMU'L HARAMEYNİ'Ş ŞERİFEYN
: "İki mübarek şehir olan Mekke ve Medine'nin koruyucusu". I. Selim'e 1517'de Mekke Şerifi tarafından bu şehirlerin anahtarı gönderilmek suretiyle verilmiş bir ünvandır.
HAFIZ
: "Koruyucu". Genişletilmek suretiyle Kur'an'ı ezbere bilen kişiye denilmiştir.
HAKANİ
: "Emperyal"
HAKANÜ'L BERREYN
VE'L BAHREYN
: "Karaların ve Denizlerin Hakanı". Padişahın gücünün ihtişamını ifade eden ünvanlardan biridir.
HALİFE
: Son Abbasi Halifesinin 1538'de ölümüne kadar halifeli i elinde tuttu u şeklindeki birtakım düşüncelere ra men, 1517 yılında Halifeli in I. Selim'e ve onun mirasçılarına geçmesi, İslam'da önemli ölçüde sert tartışmalara neden olmamıştır. Cam. Mod. Hist., 91'de: "Hilafet İslam'ın temel prensiplerinden biridir ve bütün Müslümanlar tek bir imam tarafından idare edileceklerdir. Ayrıca İmam'da Hz. Peygamber'in kabilesi olan Kureyş'ten olacaktır. 1517 yılında İmamlık, Haşimo ullarından Mehmed Ebu Cafer'in güçsüz ellerindeydi ve halifeli i Kahire Sarayı'nda sembolik olarak devam ettiriyordu. Abbasilerin en son halifesi olarak Sultan Selim lehine halifelikten feragat etti. Bu biçimsel geçiş, Kureyş kabilesine mensup olmamakla birlikte Türk sultanlarının Müslümanların idarecisi veya İmamı olmalarının temeli oldu. Halifeli in Osmanlılara geçişi, Mekke Şerifi'nin Kabe'nin anahtarlarını Selim'e göndermesi, böylece Selim'in Mukaddes Beldeler'in koruyucusu olmasıyla halifeli in tanınması onaylanmış oldu" der. S. Lane Po
HAN
: Kırım idarecileri için kullanılmıştır. II. Selim tarafından torunu İbrahim'e verilmiştir.
HANÇERLİ
: "Hançer taşıyan"
HANIM SULTAN
: "Prenses Hanım". Padişahların kadın tarafından kız torunlarına verilen ünvan.
HANTAL
: "Beceriksiz"
HASEKİ SULTAN
: "Gözde Prenses". Erkek evlat do urmuş olan padişah gözdelerine verilen ünvan. Genellikle ilk dört veya altı anne ile sınırlanmıştır.
HASEKİ KADIN
: "Gözde Kadın". Padişah kızlarının annelerine verilmiştir.
HATUN
: "Hanım". İlk dönemlerde, son dönemlerdeki Valide Sultan yerine padişahın nikahlı eşlerine verilen ünvandır.
HEZARPARE
: "Bin parça". Ölümünden sonra kendisine yapılan suikasde işaret etmek için Ahmed'e verilen ünvandır.
HÜMAYUN
: "Padişaha ait". -Devlet kuşu, saadet anlamına gelen- "Hümay"dan alınmıştır.
HÜNKAR
: "Hükümdar" I. Murad ve II. Mehmed'e verilen ünvan.
HÜDAVENDİGAR
"Hükümdar", "Bey". I. Murad'a verilmiş ve daha sonra da Bursa Sanca ı içinde kullanılmıştır. Yine Orhan ve II. Murad için de kullanılmıştır.
İKBAL
: "Talih". Haremde il rütbe ilerlemesi.
İLHAMİ
: "İlham alan". III. Selim'e verilen ünvandır.
KALAYLIKÖZ
: "Beyaz Fındık"
KANBUR
: I. Mahmud'a verilmiştir.
KANLI
: Politikasını ima için II. Abdülhamid'e verilmiştir.
KANUNUİ
: "Adil". II. Mehmed'e ve özellikle de I. Süleyman'a verilmiştir.
KAPUDAN PAŞA
: "Amiral". Osmanlı donanmasının başındaki kimseye verilmiştir.
KARA
: I. Osman ve birçok kişiye verilmiştir.
KEHLE-İ İKBAL
: "Talih bitti"
KETHÜDA
: "Kahya".
KIZIL
: "Kırmızı"
KOCA
: "Büyük".
KOZHEYCİ
:"Fındık satıcısı"
KÖSE
: "Sakalsız"
KRAL
: Sırp ünvanı.
KUL
: "Köle".
KULOĞLU
: "Köleo lu"
KÜRÜŞÇÜ
: "Yay gerdiren". Bir sanatta pir kabul edildi i için I. Mehmed'e verilmiştir.
LALA
: "Terbiyeci". Özellikle hem sarayda, hem de tayin edildikleri sancak valiliklerinde genç şehzadeleri yetiştirenlere verilen ünvandır.
Lİ/LI/LU
: "den,dan" Yer isimlerine ba lanır. Kişinin do um yerini işaret için kullanılmıştır.
MAKBUL
: "Gözde"
MAKTUL
: "Öldürülmüş"
MEHD-İ ULYA-YI
SALTANAT
: "Büyük saltanat beşi i". Di er bir ismi de Valide Sultan'dır.
MEKRİ
: "Kurnaz"
MEST
: "Sarhoş". II. Selim'e verilmiştir.
MEYVEİ
: "Meyve satan"
MIRAHOR
: "Ahırların muhafızı". "Emir-i Ahur"dan gelmedir.
MİRZA
: "Şehzade". İran ünvanıdır.
MUHASSIL
: "Vergi tahsildarı"
MUHSİN
: "Ba ışlayıcı"
MUHTEŞEM
: Avrupalılar tarafından I. Süleyman'a verilen ünvandır. Türkler kullanmazlar.
MUID
: "Okulda düzeni sa layan"
MUSAHİP
: "(Padişah'a hususi işlerinde) Yardım eden" ve daha geniş ifadesiyle "Gözde".
MÜVERRİH
: "Tarihçi"
NEBİL / NEBİLE
: "Prens/Prenses". Mısır ünvanıdır.
NAİB
: "Vekil".
NAKKAŞ
: "Dekoratör"
NAMZET
: "Aday". Henüz tam olarak evlenmemiş, nişanlı olan padişah kızlarına verilen ünvandır.
NİŞANCI
: "Saltanat mührünün muhafızı".
NİŞANCI OĞLU
: "Saltanat mührü muhafızının o lu".
OĞUZ
: "Temiz" veya "Genç erkek"
OSMANCIK
: "Küçük Osman". I. Osman için kullanılmıştır.

Konu: Geri: Osmanlı da Ünvanlar Çarş. Eyl. 17, 2008 10:25 am

PADİŞAH
: "Hükümdar". İran kaynaklı bir ünvandır. Sultanların çok fazla arzu ettikleri en yüksek makamdır. Herhangi bir kimse tarafından sultanla eş anlamlı olarak da kullanılabilir. Son döenmlerde Fransız Kralları için de kullanılmıştır.
PALABIYIK
: "Kavisli uzun bıyıklı".
PARE
: **Parça". "Hezarpare" ve "Şekerpare"de oldu ı gibi.
PEHLİVAN
: "Şampiyon", "Güreşçi". I. Mehmed'e verilmiştir.
REİSÜ'L-KÜTTAB
: "Katiplerin Reisi".
RUM
: "Rumeli". Temelde Roma ve Roma İmparatorlu u içinde kalan yerleri ifade eder. Böylece Anadolu Selçukluları, İran Selçuklularından ayrılmışlardır. Ayrıca "Rum Beylerbeyi" altında Osmanlı İmparatorlu u'nun Avrupa eyaletlerini de temsil eder.
SAHİB-KIRAN
: "Her zaman başarılı Hükümdar". I. Süleyman ve IV. Murad'a verilen ünvandır.
SAİBÜ'L-AŞERETİ'L - KAMİLET
: "On numarayı tamamlayan". Onuncu sultan oldu u için I. Süleyman'a verilmiştir.
SANCAK
: "Büyük Bayrak". "Eyalet".
SANCAK BEYİ
: "Eyalet İdarecisi".
SARHOŞ
: II. Selim'e verilmiştir.
SARI
: "Sarı", "Soluk". II. Selim'e verilmiştir.
SARIKÇI
: "Sarık yapan"
SEDEF-İ DÜRR-İ HİLAFET
: "Hilafet incisinin sedefi". Bir di er ünvanı da "Valide Sultan"dır.
SEMEN/SEMİZ
: "Şişman"
SERASKER
: "Ordu komutanı".
SEYYİD
: "Peygamber soyundan gelen"
SİLAHDAR
: "Silahları muhafaza eden memur". Sultanın hususi görevlilerinden biri.
SİPAHİ
: "Atlı asker"
SIĞIR
: II. Selim'e verilmiştir.
SOFU
: II. Bayezid'e verilen ünvandır.
SULTAN
: "Prens". En az üç farklı kullanımı vardır. En geçerlisi, 'devletin başı" olarak kullanımıdır. "Sultan Han Murad"da oldu u gibi "Han" ile birlikte "Şehzade"lik ifadesi anlamında da kullanılmıştır. Bu şekli genellikle padişah o ulları içindir ve özellikle de II. Mehmed döneminden sonradır. bununla beraber e er isimden sonra kullnaılmışsa o ismin "Prenses" oldu unu ifade eder: Fatma Sultan'da oldu u gibi. Yine "Haseki" ve "Valide" kelimleri ile de birleştirilerek kullanılmıştır.
SULTANÜ'L-GUZAT
: "Gaziler sultanı". İlk dönem ünvanıdır. I. Murad ve di erlerine verilmiştir.
SULTANZADE
: "Prenses o lu". Padişah kızlarının o ullarına veya erkek torunlarına verilen ünvandır.
ŞAH-I ALEM-PENAH
: "İmparator", "Dünyanın barına ı". Padişahın üstünlük ünvanlarından biridir. İran menşe'lidir.
ŞAHİN
Sokullu Mehmed Paşa'ya verilmiştir.
ŞAHZADE/ŞEHZADE
: "Padişahın o lu". I. Mehmed ile başlayarak padişahların o ullarına verilmiştir.
ŞEHİD
: Savaşta dini u runa ölen kişi. I. Murad ve II. Osman'a verilmiştir.
ŞEHRİ
: "Şehirli"
ŞEYH
: Edebali'ye verilmiştir.
ŞEYHÜLİSLAM
: "Müfti". Halifenin altında olup İslam'ın başkanıdır.
ŞÜCAEDDİN
: "Dinin kahramanı". Orhan'a verilen ünvandır.
TAVAŞİ
: "Hadım"
TAVİL
: "Uzun". Sokullu Mehmed Paşa'ya verilmiştir.
TEKFUR
: "Kral". Ermenice "Tagavor"dan alınmıştır.
TIRNAKÇI
: "Dolandırıcı"
TİRYAKİ
: Genellikle uyuşturucu veya sigara tiryakili i için kullanılır.
UĞURLU
: "Şanslı"
VALİDE
: "Anne".
VALİDE SULTAN
: "Prenses Anne". Saltanatları döneminde padişahların annelerine verilen ünvandır. XVI. yüzyılda girmiştir.
VELİ
: II. Bayezid'e verilen ünvandır.
VELİAHT
: "Tahta geçecek şehzade". Tahta geçecek kişi için son dönemde kullanılmıştır. Ancak 1876 Anayasası tahta çıkacak şehzadenin "en yaşlı erkek evlat" olmasını belirleyinceye ve di er şehzadeleri reddedinceye dek uygulanamamıştır. Hatta VI. Mehmed'e "Veliahd-ı Sani" (Tahtın ikinci varisi) ünvanı verilmişti. Benzer bir makam, Kırım Hanlarından Nureddin'e de verilmiştir.
VEZİR
: "Bakan". "A ır sorumluluk yüklenen".
VEZİR-İ AZAM
: "Başbakan", "Baş vezir". Bir di er formu da "Sadr-ı Azam"dır.
VOYNUK
: "Bulgar savaşçısı"
VOYVODA
: "İdareci". Moldavya ve Lehistan prensliklerinden birinin yöneticisine verilen ünvandır.
YAĞLIKÇI
: "Ya lık satan"
YAVUZ
: "Yi it". I. Selim'e verilmiştir.
YENİÇERİ
: "Yeni askerler." Meşhur Yeniçeri Oca ı mensupları.
YILDIRIM
: I. Bayezid'e verilmiştir.
ZADE
: "-o lu". Genellikle "ın soyu" anlamında genişletilmiş