Osmanlı devletinin XIX.yüzyıl için''dagılma dönemi'' denir.Bu dönemde Osmanlı padişahları ve devlet adamları Devletin kurtulması ve dagılmanın engellenmesi için köklü ıslahat girişimininde bulunmuşlardır
--Fransız ihtilali sonrasında yaygınlaşan milliyetçilik anlayısı Osmanlı topraklarındaki halkı isyan etmesine neden olmustur --Sanayi inkılabı sonucunda sömürge ve ozar ihtiyacı artmıs,Osmanlı devleti üzerimde büyük devletler çıkar çatışmaları yaşamıştır. --Bu durumların sonucunda Osmanlı devleti Avrupa ülkelerının gerısınde kalmıs ve dagılmaya sürüklenmiştir. --Bu durumların sonucunda Osmanlı devleti 16.yüzyıl devlet politikası olarak su şekilde belirlemiştir; 1.Devleti işlevini yitirmiş kurumlardan kurtarmak amacıyla askeri,ekonomik,egitim alanında ıslahatlar yapılmıştır. 2.Sınır bütünlügünü korumak ve Osmanlı devletinin etgısını artırmak amacıyla devletler arası ilişkilerde ''denge politikası'' izlenmiştir. 3.Daha önceden kaybedilen toprakları gerı alma umudnun yitirilmesı sonucunda var olan toprakları korumayı amaclamıstır
--Fakat butün buı çabalar Osmanlı devletinin yıkılısını geciktirmiştir.
--1806-1812 Osmnalı-Rusya savası-- --Osmanlı devleti, Fransanın destegını arkasına aldıgını düşünerek Eflak-Bogdan beylerini görevden alması üzerine Rusya Osmanlı devletine savaş açtı kısa sürede Eflak-Bogdan'ı ele geçiridi.Bu karısıklıktan yararlanmak isteyen İngiltere Çanakkale bogazını gecerek İstanbul yakınlarına gelerek donanmasını tehtıd unusru kullanrak Fransa ile yakınlaşmamasını,Eflak-Bogdan'ı Rusya'ya,Çanakkale istıhkamlarınıda kendılerıne verılmesını ıstedı ancak istagı red edildi. --Tam bu sırada Tabakçı Mustada isyanı cıkmıs,III.Selim tahtan indirilerek yerine IV.Mustafa getırılmıstır bunun üzerine Alemdar Mustafa Paşa Sarayı basarak III.Selim'i tekrar tahta cıkarmak istemiştir ancak III.Selim'in ölmesi üzerine II.Mahmut devletin basına getirilmiştir(1808)
--Osmanlı devleti, birbiri üstüne gelen bu olaylarlarla ugrasırken Fransa taraf degıstırerek Rusya'nın tarafına geçti bunun üzerine Osmanlı devleti ''Fransa-Rusya'' itifakina karsılık İngiltere ile ''kal-i sultaniye'' antlaşmasını imzaladı. Ancak Osmanlı devletinin yetersizligi ve Fransanın sürekli taraf degiştirmesi yüzünden osmanlı devleti yenilgiyi kabul etmek zorunda kaldı ve Rusya ile 1812 yılında ''Bükreş antlasması'' imzaladı
--1812 Bükreş antlaşması-- --Eflak-Bogdan Osmanlıya kalacak, --Sırplar'a iç işlerinde bazı imtiyazlar verilecek, --Osmanlı devleti Bosna ve Eflak'dan iki yıl boyunca vergi almayacak, maddeleri yer almıştır. --Osmanlı devleti ilkkez kendi içindeki bir azınlıga ayrıcalıklar vermiştir.Bu durumun sonucunda dıger azınlıklarda cesaretlenmıs ve Osmanlı Devleti'ne karsı ayaklanmıştır.
--Osmanlı Devleti'nde Milliyetçilik Hareketleri-- -- Fransız ihtilali sonucunda yaygınlasan milliyetçilik düşüncesi, --Panslavizim politikası uygulayan Rusya'nın Balkan uluslarını kıskırtması, --Osmanlı merkezi otoritesıne duyulan güvenin sarsılması, --Balakan topraklarının sürekli olarak el degiştirmesi, --Tayin edilen bazı yönetiçilerin halka baskı yapması nedeniyle milliyetçilik hareketleri isyanlara dönişmiştür.
--Sırp İsyanı(1804) --Osmanlı devletind eilk ayaklanan Millet Sırplar dır. --Milliyetçilik akımının yaygınlaşması, --Sırp topraklarının sürekli olarak el degiştirmesi, --Avrupalı devletlerin ve Rusyanın Sırplara destek vermesi, --Merkezden gönderilen yönetiçilerin halka baskı yapması gibi nedenlerden dolayı Sırplar ayaklanmıştır.
--1804'de Kara Yorgi önderliginde ayaklanan Sırplar,Osmanlının Rusya ile savas halınd eolmasından dolayı ayaklanmayı kısa surede buyuttuler ancak Rusya ile imzalanan 1812 Bükreş antlaşması ıle Sırplara ayrıcalık tanındı ancak Sırplar Miloş Obronaviç önderliginde tekrar ayaklanınca Osmanlı devleti Milos Obronoviç'i sırp prensi ilan etti.Böylece Osmanlı devleti,Rusyanın iç işlerine karışmasını engellemiş oldu ancak Sırp isyanın tekrar basladı 1829 yılında Edirne antlaşmasıyla Sırbistan'a özerklik tanındı 1878 Berlin antlaşması ile Sırplar bagımsız oldu.
--Yunan isyanı-- --Osmanlı Devletinde Mora yarım adasında genelikle ticaretle ugrasan yogun bır Rum nufusu vardı --Miiliyetçılık akımının yaygınlaşması, -Ticaret sayesınde zenginleşen Rumların osmanlı devletine baglılıgın azalması, --Filik-i Eteriya(Bizansı yeniden kurma) cemiyetinin çalışmaları, --Avrupalıların isyana destek vermesi nedenlerinden dolayı isyan cıkmıstır.
--Rumların ılk isyanı Eflak'da cıkmıstı ancak halkın destek vermeyınce ısyan kısa sürede bastırıldı.Ancak Rumlar 1821'de büyük bir ayaklanma baslattılar Osmanlı bu ayaklanmayı tek basına bastıramayacagını anlayınca Mısır valisi Mehmet Ali pasadan yardım istedı ve Mısır donanması ıle Osmanlı donanması birleşerek isyanı bastırdılar ancak Avrupalı devletler Osmanlının Moradan cekılmesını ıstedı ve harekete gectıler 1827'de navarın olayı dıye tarıhe gecen olayda hem mısır donanmasını hemde Osmanlı donanmasını yaktılar Osmanlı devletı yayan donamadan dolayı tazmınat ısteyınce Fransa Mora'ya asker cıkarttı.Bu durumdan yarralanmak ısteyen Rusya'da Osmanlı Devlet'İne savaş actı. Osmanlı Devleti Rusyanın savasda ılerlemesı uzerıne cok zor durumda kaldı Yeniçeri ocagını kadırıp yerine ''Asakir-i Mansure-i Muhammediye'' adlı askeri güçün daha yenı kurulmus olması nedenıyle Osmanlı devleti agır yenılgıler aldı --Rus ordusu doguda Erzurum,batıda Edirneye kadar gelince Osmanlı devleti savaştan çekilere 1829 Edirne antlaşmasını imzalamak zorunda kaldı
1829 Edirne antlaşmasına göre; -- Mora'da bagımsız bir Rum devleti kurulacak, --Eflak-Bogdan'a imtiyazlar verilecek, -- Sirbistan'a özerklik verilecek, --Rusya İstanbul ve Çanakkale bogazlarından ticaret gemilerini serbestce gecirebilecek maddeleri yer almısştır.
1829 Edirne antlaşmasının önemi: -- Edirne antlaşmasıyla osmanlı toraklarında illkkez bir nillet milliyetçilik akımlarının yaygınlaşması sonucunda bagımsızlıgını ilan etmiştir. İlk ayaklanan Sırplardı ancak Avrupalı devletlerın Yunan ısyanına olan destegınden dolayı Rumlar bagımsızlıgını ilan etmiştir(1829) --Cezayir'in İşgali--(1830-1847) -- Mora isyanından sonra Osmanlı donanmasının güçsüzlügü ortaya cıkınca budurumdan yararlanmak ısteyen Fransa 1830 yılında Cezayir'i işgal etmeye basladı 1847 yılında yamamlanan işgal karsısında Osmanlı devleti Fransaya sadece nota vererek tepgi göstermiştir. **Osmanlı devleti Kuzey Afrikada kaybettigi ilk toprak parçası Cezayir dir.
--Mısır Sorunu-Mehmet Ali Paşa İsyanı-- --1806 yılında Mısır'a saldıran İngiliz donanmasını geri püskürten ve hıcazdaki isyanı bastıran Mehmet Ali paşa'ya osmanlı devleti güvenmiştir. --Bunun etgısıyle II.Mahmut 1820 yılında Mora ısyanı sırasında Mehmet Ali Paşadan yardım ıstedı ancak Mehmet Ali Paşa yardım karsılıgında Mora ve Girit valiligini istedi ancak isyanda basarılı olamayan Osmanlı devleti navarınde de Donanmasının yakılması nedenıyle Mora elden cıkmıstır bu durumda Suriye valiliginin kendısıne verılmesını isteyen M.Ali paşa istegi gerı cevırılınce isyan etmiştir. --M.Ali Paşa'nın ordusu buyuk hızla ılerleyerek OSmanlı bırlıklerını Surıyede yendı ve Kütahya'ya kada ılerledı.İngiltere ve Fransadan yardım lamayan Osmnalı devleti Rusyadan yardım sıtedı Rusya yardım cagrısı üzerine Donanmasını İstanbul bogazından gecirince İngiltere ve Fransa Rusyanın İŞstanbul'a ınmesınden cekınerek Arabuluculuk yapmaya ve İsyanı durdurmaya basladılar.Bunun soncunda 1833 yılında Kütahya antlaşması imzalandı
1833 Kütahya antlaşması; --M.Ali paşaya Mısır valiligi ek olarakda Suriye valiligi verildi, --M.Ali Paşanın ogluna cidde valiligi ek olarakda Adana valiligi verildi
Bu antlaşmasan sonra; --Mısır sorunu geçici olarak çözülmüştür, --Osmanlı devleti M.Ali Paşanın ısteklerını kabul etmek zorunda kalmıstır. --İngiltere ve Fransa Rusyanın bogazlarda hak idda etmemesi için arabuluculuk yapmıstır. --Osmanlının bır iç sorunu olan bu olay bu antlaşma ile uluslar arası bir boyut kazanmıştır. --1833 Hünkar İskelesi antlaşması-- --II.Mahmut zamanında İngiltere ve Fransanın destegını alamayan Osmanlı devleti Mısır sorunuda yalnız kalmamak için Rusya ile 1833 yılınd ahünkar iskelesi antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşmaya göre; -- Osmanlı devleti bır saldırıya ugrarsa Rusya yardıma gelecek, --Rusya bır saldırıya ugrarsa Osmanlı devleti Bogazları kapatacak maddeleri yer almıstır. **Bu antlaşmayla; --Rusya Karadenizdeki güvenligini saglamıstır, --Osmanlı devleti Debge politikası izleyip kendisini guvence altına almıstır, --Bogazlar sorunun ortaya cıkmasına neden olmustur --Osmanlı devleti sonkez bu antlasmayla bogazlardaki egemenlik hakkını kullanmıstır, --İngiltere ve Fransa'nın Akdenizdeki çikarları tehlikeye düşmüştür. --Bu antlasmadan sonr aİngilter eOSmanlı devletine karsı saldırı olamamsına yonelık bır politika izlemiştir. --1838 Balta limanı ticaret anlaşması-- -- Osmanlı devleti denge siyaseti yaparken Hünkar iskelesi antlaşmasıyl aİngiltere ve Fransadan uzaklaşmıstır ve Rusya ile yakınlaşmıstır.Ancak Osmanlı devleti bu ıkı devletle de arayı ıyı tutmak ıstemıstır ve bu amacla 1838 yılında İngiltere ile Balta limanı tıcaret antlaşmasını imzalamıstır.Ve İngilterenin destegını almayı amaclamıstır. **Bu antlaşma ile Osmanlı devleti İngiltere için açık pazar haline gelmiştir.
--1840 Londra Konferansı-- --Kavalalı Mehmet Ali Pasa Fransadan aldıgı destekle 1839 yılında yeniden ayaklandı ve ''Nizip savaşı'' ile OSmanlıyı yenerek Ilerlemeye baslası uzerıne Hünkar İskelesi Antlasmasını verdıgı imkan ile Rusya Osmanlı devletine yardım edebilecekti.Fakat İngiltere buna gerek kalmaması içim arabuluculuk yaparak Mısır sorununu çözmek için Avrupalı devletlerın katılımıyla bır konferansta tolanmasını teklıf etti Fransa'nın katılmadıgı konferansta, İngiltere,Rusya,Purusya,Avusturya ve Osmanlı devleti katıldı --1840 Londra Konferansının Maddeleri-- --Mısır valiligi babadan ogula gecmek sartıyla M.Ali paşaya bırakılacak, --Adana ve Suriye valilikleri M.Ali PAsadan ve Oglundan gerı alaıncak, --Mısırda vergiler Osmanlı adına tolanacak maddeleri yer almıstır. **Bu atlaşmayla Mısır sorunu tamamen çözülmüştür **İngitere dogu akdenizdeki cıkarlarını korumustur **Rusyanın Osmanlıya yardım ederek bogazlar uzerınde ayrıcalık kazanması önlendi **Osmanlı devleti tyek basına topranlarını koruyamayacagı anlasıldı ** Avrupalı devletlerın Osmanlı ıc ıslerıne karısması kolaylasmıstır. ***Osmanlı devleti bu isyan sırasında Avrupalı devletlerın yardımını saglamak amacıyla 1839'da ''Tanzimat fermanı''ni ilan etmiştir...
Konu: --OSMANLI DEVLETİ DAGILMA DÖNEMİ-- 
Salı Eyl. 09, 2008 1:49 pm
